ਟੈੱਕ ਡੈਸਕ | ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਅੱਜ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਿੱਜੀ ਫੋਟੋਆਂ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਚੈਟਾਂ, ਬੈਂਕ ਵੇਰਵੇ, ਈਮੇਲਾਂ, ਫੋਨ ਸੰਪਰਕਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਾਰੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਮੋਬਾਈਲ ‘ਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਚ ਮੋਬਾਇਲ ਦਾ ਚੋਰੀ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਗੁਆਚਣਾ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੋਬਾਈਲ ਇਕੁਇਪਮੈਂਟ ਆਈਡੈਂਟਿਟੀ (IMEI) ਨੰਬਰ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ‘ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ‘ਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 92 ਗੁਆਚੇ ਅਤੇ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦੇ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕੇਤੁਲ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ਲਈ IMEI ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਨੰਬਰ ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਫੋਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ‘ਚ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਦਦਗਾਰ ਸੀ। “IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਬਾਕੀ ਗੁਆਚੇ ਜਾਂ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਟਰੇਸ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।”
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਪਛਾਣ ਲਈ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ‘ਚ 12 ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਨੰਬਰ ਦਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ IMEI ਨੰਬਰ ਮੋਬਾਈਲ ਦਾ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ 15 ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਨੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨੰਬਰ ਹਰ ਮੋਬਾਈਲ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। IMEI ਨੰਬਰ ਫ਼ੋਨ ਦੇ ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
IMEI ਨੰਬਰ ਸਿਰਫ GSM ਡਿਵਾਈਸਾਂ ‘ਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੋਬਾਈਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਡਿਵਾਈਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, IMEI ਨੰਬਰ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਿਵਾਈਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੌਣ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਨੰਬਰ ਕੀ ਹੈ।
ਮੋਬਾਈਲ ਦੇ ਚੋਰੀ ਜਾਂ ਗੁੰਮ ਹੋਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਯੰਤਰ ਖਰੀਦਦੇ ਹੋ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ, ਈਮੇਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਇਸ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ, ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੋਟ ਕਰੋ।
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦਾ ਵੱਖਰਾ IMEI ਨੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ IMEI ਨੰਬਰ EIR (ਉਪਕਰਨ ਪਛਾਣ ਰਜਿਸਟਰ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਡੇਟਾਬੇਸ ‘ਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ‘ਚ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
IMEI ਨੰਬਰ ਗੁੰਮ ਜਾਂ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇ ਕੀ-
ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰੋ
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਚੋਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਆਪਰੇਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਿਵਾਈਸ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਡੀ ਡਿਵਾਈਸ ਬਲੈਕਲਿਸਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਦੋਂ ਫ਼ੋਨ ਬਲਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ‘ਚ ਮਦਦਗਾਰ
IMEI ਨੰਬਰ ਤੁਹਾਡੇ ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ Google ਦੇ Find my device ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਐਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦਾ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਇਸ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ ਵੀ ਚੈੱਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਡਿਵਾਈਸ ਵੈਧ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਨੰਬਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੇ ਮਾਡਲ ਨੰਬਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਦੇਵੇਗਾ।
ਵਾਰੰਟੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ‘ਚ ਮਦਦਗਾਰ
ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕਿ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਵਾਰੰਟੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਡਿਵਾਈਸ ਦੀ ਵਾਰੰਟੀ ਵੇਰਵੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
IMEI ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਹੈਕਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੈਕਿੰਗ ਲਈ IMEI ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਇਕ ਨੂੰ ਸਿਮ ਕਾਰਡ ਕਲੋਨਿੰਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ‘ਚ ਹੈਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦਾ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਸੰਸਕਰਣ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਅਸਲੀ ਡਿਵਾਈਸ ਨੂੰ ਹੈਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹੈਕਰ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇ ਕੀ-
ਹੈਕਰ ਮੋਬਾਈਲ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਜਾਂ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
IMEI ਨੰਬਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹੈਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਲਾਈਵ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਵੀ ਟਰੈਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਨਾ ਕਰੋ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਸੈਂਟਰਲ ਇਕੁਇਪਮੈਂਟ ਆਈਡੈਂਟਿਟੀ ਰਜਿਸਟਰ (ਸੀ.ਈ.ਆਈ.ਆਰ.) ਰਾਹੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ IMEI (ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੋਬਾਈਲ ਇਕੁਇਪਮੈਂਟ ਆਈਡੈਂਟਿਟੀ) ਨੰਬਰ ਨਾਲ ਗੁੰਮ ਜਾਂ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਿਮ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ, ਫ਼ੋਨ ਦਾ IMEI ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਬਿੱਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਰਾਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਜਾਂ ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨਾਂ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਫ਼ੋਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਅਨਬਲਾਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਟੈਪਸ ਨੂੰ ਵੀ ਫਾਲੋ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜਿਵੇ ਕੀ-
1- ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਚ ਦਰਜ ਕਰੋ। ਜਾਂਚ ‘ਚ ਮਦਦ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ IMEI ਨੰਬਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵੇਰਵੇ ਦਿਓ।
2- ਆਪਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਦੇ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋਬਾਈਲ ਚੋਰੀ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ IMEI ਨੰਬਰ ਰਾਹੀਂ ਡਿਵਾਈਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਲੈਕਲਿਸਟ ਕਰ ਸਕਣ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੇਗੀ।
3- ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ IMEI ਟਰੈਕਿੰਗ ਐਪਸ ਅਤੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜੋ IMEI ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਧਿਆਨ ‘ਚ ਰੱਖੋ ਕਿ ਟਰੈਕਿੰਗ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਐਪਸ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
