ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ | ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਸਰਵਿਸ (NHS) ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਨਰਸਾਂ ਨੇ 15 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। NHS ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੀਬਰਤਾ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 3 ਲੱਖ ਨਰਸਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀ ਨਰਸਿੰਗ ਯੂਨੀਅਨ ‘ਰਾਇਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਨਰਸਿੰਗ’ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਨਰਸਿੰਗ ਸਟਾਫ਼ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ‘ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 19 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ 5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ | ਹੁਣ 20 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਹੜਤਾਲ ਕਰਨੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਨਰਸਿੰਗ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਰਸਾਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਕਈ-ਕਈ ਘੰਟੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਥੱਕੇ, ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਨਰਸਿੰਗ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਨੋਬਲ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ 24 ਘੰਟੇ ਸੇਵਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਰਸ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਸਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੰਗ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਮਬੀਬੀਐਸ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਨਖਾਹ 1 ਤੋਂ 1.25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਨਰਸਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਕਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਨਰਸਿੰਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਤਨਖਾਹ 15,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਮਵਰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਇੱਕ ਸਟਾਫ ਨਰਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨਰਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਫਟ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਹੈ। ਸਵੇਰ ਦੀ ਸ਼ਿਫਟ ਸਵੇਰੇ 7 ਵਜੇ ਤੋਂ 4 ਵਜੇ ਤੱਕ, ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਸ਼ਿਫਟ 2 ਵਜੇ ਤੋਂ ਰਾਤ 10 ਵਜੇ ਤੱਕ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੀ ਸ਼ਿਫਟ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਫਟ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 1 ਘੰਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹੈਂਡਓਵਰ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਦਵਾਈ, ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਹਰੇਕ ਨਰਸ 6-8 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਕਦੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਾਸ਼ਤਾ, ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਕੇਸ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਵਾਸ਼ਰੂਮ ਜਾ ਸਕੇ। ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਹੋਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਤਨਖਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਫਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। 5-6 ਸਾਲ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਨਖਾਹ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਾਤ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ‘ਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਣਾ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ‘ਚ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚੋਂ ਕੈਬ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਨਰਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ। ਨਰਸਿੰਗ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਭਾਵੇਂ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇੱਕ ਨਰਸ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਹੀ ਮਿਹਨਤਾਨਾ।
ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਭਾਰਤ ‘ਚ
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਯੂਕੇ, ਮਾਲਟਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਰਮਨੀ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਫਿਨਲੈਂਡ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੰਮ ਭਾਰਤੀ ਨਰਸਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਯਾਨੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨਰਸਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ‘ਨਿਰਯਾਤਕ’ ਕਹਿਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਉੱਚੀ ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ।
ਭਾਰਤ ‘ਚ 24 ਲੱਖ ਨਰਸਾਂ ਦੀ ਕਮੀ, 7 ਲੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ
FICCI ਅਤੇ KPMG ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਰਸਿੰਗ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 2 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਰਸਿੰਗ ਕੋਰਸ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਰਸਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ 24 ਲੱਖ ਨਰਸਿੰਗ ਸਟਾਫ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ 7 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਨਰਸਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਰਸਾਂ ਹਨ
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਲੋਕਾਂ ਪਿੱਛੇ 4 ਨਰਸਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਆਬਾਦੀ ਪਿੱਛੇ 1.7 ਨਰਸਾਂ ਹਨ। ਇੰਡੀਅਨ ਨਰਸਿੰਗ ਕੌਂਸਲ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜੀ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਨਰਸਾਂ ਇੱਥੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਟ੍ਰੈਂਡ ਨਰਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਟੀਐਨਏਆਈ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 2 ਲੱਖ ਪੈਰਾਮੈਡੀਕਲ ਸਟਾਫ ਨਰਸਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 40-50% ਕੁੜੀਆਂ 2 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਤਨਖਾਹ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਰਸ ਦੀ ਤਨਖਾਹ 25,000 ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਟੀਅਰ 2 ਅਤੇ ਟੀਅਰ 3 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 8,000 ਤੋਂ 10,000 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਨਰਸਾਂ 2 ਤੋਂ 2.5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਰਸਾਂ ਕੇਰਲ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ 10,000 ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ 96 ਨਰਸਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਨੁਪਾਤ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 74 ਅਤੇ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਵਿੱਚ 56 ਹੈ।
