ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ | ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਸਟੈਂਡਰਡ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (FSSAI) ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਲਗਭਗ 15 ਫੀਸਦੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਫੂਡ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। 2021-22 ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ 1.5 ਲੱਖ ਖੁਰਾਕ ਪੂਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 4890 ਨਮੂਨੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਗਏ।
ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਭੋਜਨ ਪੂਰਕ ਕੀ ਹਨ? ‘ਦਿ ਟਰੂਥ ਅਬਾਊਟ ਡਾਇਟਰੀ ਸਪਲੀਮੈਂਟਸ’ ਦੇ ਲੇਖਕ ਮਹਿਤਾਬ ਜਾਫ਼ਰੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖੁਰਾਕੀ ਪੂਰਕਾਂ ਜਾਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੁਰਾਕੀ ਪੂਰਕ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਪਾਉਂਦੇ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰਕ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ, ਪਾਚਕ, ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੋਲੀਆਂ, ਕੈਪਸੂਲ, ਪਾਊਡਰ, ਐਨਰਜੀ ਬਾਰ ਅਤੇ ਹੈਲਥ ਡਰਿੰਕਸ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਵਿਟਾਮਿਨ ਪੂਰਕ ਹਨ। ਇਹ ਜਿੰਮ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਜਾਂ ਅਥਲੀਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਤੇ ਐਨਰਜੀ ਡਰਿੰਕਸ ਨਾ ਦਿਓ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕੱਦ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਤ ਮਾਪੇ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਪਰਚੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਫੂਡ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਖਰੀਦ ਕੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਿਹਤਮੰਦ ਡਰਿੰਕ ਜਨਰਲ ਸਟੋਰਾਂ ਜਾਂ ਕੈਮਿਸਟ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ICMR ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਸੁਬਾਰਾਓ ਐਮ ਗਵਾਰਾਵਰਾਪੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਪੇ ਟੀਵੀ ਜਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੰਡ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਨੇ ਨੁਕਸਾਨ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਲਈ 0.8 ਤੋਂ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੀ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਿਊਟਰਾਸਿਊਟੀਕਲ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। FSSAI ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਊਟਰਾਸਿਊਟੀਕਲ ਅਜਿਹਾ ਭੋਜਨ ਹੈ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਿਊਟਰਾਸਿਊਟੀਕਲ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭੋਜਨ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਪੂਰਕ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 64% ਨਿਊਟਰਾਸਿਊਟੀਕਲ ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਪੂਰਕਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਸਿਹਤ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹਨ ਡਾਕਟਰ ਸੁਬਾਰਾਓ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਹਤ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਯਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਬਣੇ ਹੈਲਥ ਡ੍ਰਿੰਕ ਮਰਦ ਵੀ ਪੀ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਬਣੇ ਹੈਲਥ ਡਰਿੰਕ ਪੀ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਸਿਰਫ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਬੀ9 ਅਤੇ ਬੀ12 ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੈਲਥ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਵੇਚਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਸੁਆਦ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਹੈਲਦੀ ਡਰਿੰਕਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰੀਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਅਤੇ ਵ੍ਹਾਈਟ ਸ਼ੂਗਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਚੁਕੰਦਰ, ਦੇਸੀ ਚੀਨੀ (ਗੁੜ), ਬਦਾਮ, ਕਾਜੂ, ਸੁੱਕਾ ਅਦਰਕ, ਇਲਾਇਚੀ, ਲੀਕੋਰਿਸ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
