ਫਿਰੋਜ਼ ਸਾਬਰੀ
ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਵਜੋਂ ਡਾ. ਨੈਮਾ ਖਾਤੂਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਇਸ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨਾਲ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਚ ਇਸ ਵੱਕਾਰੀ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ |ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿਚ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਇਕ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਦਮ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਸਿਖਰਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਇਕ ਔਰਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤੇ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲ਼ਈ ਉਤਾਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗੀ।
ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਦਾ ਇਕ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਸਿੱਖਿਆ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ‘ਚ ਵੱਡਮੁਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਏਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਣਥਕ ਮਿਹਨਤ, ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਨਿਸ਼ਚਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਖਾਸ ਕਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਡਾ. ਨੈਮਾ ਖਾਤੂਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੰਗੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ‘ਚ ਜਨਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਨੈਮਾ ਖਾਤੂਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਟੁੱਟ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਲਈ ਇਕ ਆਵਾਜ਼ ਬਣੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਹਨ।
AMU ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਵਜੋਂ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਹੈ। 1875 ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੁਰਸ਼ ਅਕਾਦਮਿਕ ਦੁਆਰਾ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਦੀ ਚੋਣ ਇਕ ਵਧੇਰੇ ਸੰਮਲਿਤ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਢਾਂਚੇ ਵੱਲ ਇਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਈ ਇਕ ਵਿਆਪਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਇਕ ਸੰਮਲਿਤ ਕੈਂਪਸ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। AMU ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਆਧੁਨਿਕ, ਬਰਾਬਰੀ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜੇਗੀ, ਜੋ ਕਿ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਅਤੇ ਸੰਮਲਿਤ ਸੰਸਥਾ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰੇਗੀ ।
ਆਪਣੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿਚ ਡਾ. ਖਾਤੂਨ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। “ਸਿੱਖਿਆ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ,” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਮੇਰਾ ਟੀਚਾ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ AMU ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਗਿਆਨ, ਸਮਾਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਣੀ ਰਹੇ।”
ਡਾ. ਨੈਮਾ ਖਾਤੂਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਬਿਹਤਰ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੱਲ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ‘ਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ।