ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ | ਦੁਨੀਆ ਅਜੇ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੰਡਰਾਨ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਇਹ ਖ਼ਤਰਾ ਏਵੀਅਨ ਫਲੂ ਹੈ। ਏਵੀਅਨ ਫਲੂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਏਵੀਅਨ ਫਲੂ ਜਾਂ ਬਰਡ ਫਲੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨਫਲੂਐਨਜ਼ਾ ਵਾਇਰਸ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ: ਇਨਫਲੂਐਨਜ਼ਾ ਏ, ਬੀ, ਸੀ ਅਤੇ ਡੀ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਏਵੀਅਨ ਫਲੂ ਵਾਇਰਸ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ A (H5N1) ਅਤੇ A (H7N9) ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।
ਸਿਰਫ਼ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਪੰਛੀ ਹੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਲਪੇਟ ‘ਚ ਆਏ ਹਨ ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ‘ਚ (H5N1) ਬਰਡ ਫਲੂ ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਕਿ H5N1 ਖੁਰ, ਥਣਧਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਾਵਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ‘ਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਗਾਵਾਂ ‘ਚ ਬਰਡ ਫਲੂ (H5N1) ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੇਸ 25 ਮਾਰਚ 2024 ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਫਿਰ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2024 ਨੂੰ ਇੱਕ ਡੇਅਰੀ ਵਰਕਰ ਜੋ ਸੰਕਰਮਿਤ ਗਾਵਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਡ ਫਲੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਡਿਜ਼ੀਜ਼ ਕੰਟਰੋਲ ਐਂਡ ਪ੍ਰੀਵੈਂਸ਼ਨ (CDC) ਮੁਤਾਬਕ H5N1 ਕਾਰਨ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ।
ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਕੰਪਨੀ ‘ਬਿਓਨੀਆਗਰਾ’ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜੌਹਨ ਫੁਲਟਨ ਨੇ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਵਿਡ ਨਾਲੋਂ 100 ਗੁਣਾ ਘਾਤਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।’ ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਦੀ ਅਹਿਮ ਖਬਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜਾਣਾਂਗੇ ਕਿ H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਕੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖੋਗੇ ਕਿ-
H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਕਿੰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ?
ਇਹ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਮਾਹਿਰ- ਡਾ. ਉਰਵੀ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ-ਸੀਨੀਅਰ ਫਿਜ਼ੀਸ਼ੀਅਨ, ਗਿਆਨੋਵਾ ਸ਼ੈਲਬੀ ਹਸਪਤਾਲ (ਮੁੰਬਈ)
H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਇਕ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਚਿਕਨ, ਟਰਕੀ, ਕਬੂਤਰ ਅਤੇ ਤਿੱਤਰ ਵਰਗੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਸੰਕਰਮਿਤ ਪੰਛੀ ਦੇ ਮਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ ਜਾਂ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ‘ਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਵਾਇਰਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਚ ਬੱਕਰੀ, ਗਾਂ ਅਤੇ ਬਿੱਲੀ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਪੰਛੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ‘ਚ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਰਡ ਫਲੂ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਕਾਰਨ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਬਰਡ ਫਲੂ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇ ਕੀ-
ਸੰਕਰਮਿਤ ਜੀਵਿਤ ਜਾਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਪੰਛੀਆਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ ਜਾਂ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਨਾਲ।
ਉਹਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੱਥੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਦੂਸ਼ਿਤ ਬੂੰਦਾਂ ਜਾਂ ਧੂੜ ‘ਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ‘ਚ ਆਉਣ ਨਾਲ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।
H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। H5N1 ਬਰਡ ਫਲੂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਸਾਹ ਲੈਣ ‘ਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਖੰਘ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੰਭੀਰ ਨਮੂਨੀਆ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ‘ਚ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਦੌਰਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
H5N1 ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ‘ਚ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟੀਕਾ ਲਗਵਾਉਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟਿਪਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਿਵੇਂ-
ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਧੋਵੋ ਜਿੱਥੇ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
H5N1 ਲਾਗ ਦੇ ਜ਼ੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ‘ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਦਸਤਾਨੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਬਾਹਾਂ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।
ਦਸਤਾਨੇ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਵੋ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਆਪਣੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਲ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖੋ।